Geschiedenis van de Nederlandse accountancymarkt

Geschiedenis van de Nederlandse accountancymarkt

Is een accountant een boekhouder met een titel? Dat hoor ik wel vaker. Maar die vlieger gaat niet op. Laten we even dieper in de geschiedenis duiken. Nederland is overigens het enige land dat twee verschillende type accountants kent: accountant-administratieconsulent (AA) en registeraccountant (RA).

Wat is een accountant?

Algemeen gezien is een accountant iemand die voor zijn of haar beroep: jaarrekeningen controleert, jaarrekeningen opmaakt of financiële administraties voert. Maar voor het uitvoeren van dit beroep is een speciale opleiding nodig. In veel landen is, net als in Nederland is het voeren van de beroepstitel (in dit geval AA of RA) wettelijk beschermd.

 

Beroepsorganisaties voor accountants

Beroepsorganisaties voor accountants spelen niet alleen een belangrijke rol bij de opleiding tot accountants maar zeker ook bij de permanente bijscholing van accountants. Ook bevorderen zij de kwaliteit van de accountantswerkzaamheden door hier standaarden voor op te stellen. In Nederland is dat de NBA (https://www.nba.nl/): Koninklijke Nederlands Beroepsorganisatie van Accountants.

In Nederland is het accountantsberoep geregeld in de Wet op het accountantsberoep, die één regeling treft voor de twee soorten accountants die Nederland kent, RA’s en AA’s.

Per 1 januari 2013 zijn NOvAA, de organisatie voor de AA’s, en NIVRA, de organisatie voor de RA’s, gefuseerd tot de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Samenwerking tussen de twee organisaties was er overigens al lang. Sinds 2015 mag het NBA het predicaat “Koninklijk” voeren en luidt dus de naam voluit: Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. Maar daarover later meer.

Korte geschiedenis van het accountancyberoep in Nederland

Sinds 1928 is het wettelijk voorgeschreven dat grote ondernemingen beschikken over een verklaring van een accountant over de getrouwheid (nauwkeurigheid en volledigheid) van hun jaarrekening. En sinds 1978 geldt dit ook voor middelgrote ondernemingen. Dit staat in artikel 393 van Boek 2 van het BW. Voor het verkrijgen van bijvoorbeeld subsidies stelt de overheid vaak ook het overleggen van een accountantsverklaring als voorwaarde.

Rond 1960 waren er wel 15 verschillende beroepsverenigingen voor accountants 

Rond 1960 waren er wel 15 verschillende beroepsverenigingen voor accountants actief die ieder hun eigen eisen stelden. Bovendien was het accountantsberoep toen nog niet beschermd. Iedereen kon zich toen gewoon accountant noemen.

Voorts voerden accountants allerlei verschillende activiteiten uit, buiten hun wettelijke controletaken zoals hierboven beschreven. Om de functie van accountant enigszins te normeren werd in 1962 de Wet op de registeraccountants ingesteld.

Daarmee kregen RA’s het monopolie op het afgeven van alle controleverklaringen. Om de kwaliteit te bevorderen en zeker ook te waarborgen werd het NIVRA (Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants) opgericht. Het NIVRA kwam overigens weer voort uit het in 1895 opgerichte Nederlands Instituut van Accountants.

Wettelijk geregeld diploma ingevoerd voor accountants-administratieconsulenten

In 1974 werd er een wettelijk geregeld diploma voor accountants-administratieconsulenten ingevoerd. Maar de (opleidings)eisen voor een AA lagen toen lager dan die voor een registeraccountant (RA). Sinds 1999 zijn deze eisen overigens voor beide gelijk.

Zonder te generaliseren werken AA’s vaak voor het midden- en kleinbedrijf. Voor het toezicht werd ook weer een beroepsvereniging in het leven geroepen, dit keer met de chique naam: NOvAA (Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten).

In rap tempo groeiden beide typen accountants, qua opleiding, bevoegdheden etc. naar elkaar toe. Op 23 november 2007 heeft de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) één centrale set eindtermen voor de opleiding tot zowel (AA) als registeraccountant (RA) vastgesteld (Die ook weer voldoen aan de Europese richtlijn 2006/43/EG).

Wat is het grootste verschil tussen een RA en AA accountant?

Het grootste verschil misschien is, dat een RA-accountant universitair is opgeleid en dat een AA-accountant vaak (alleen) HBO opgeleid is.

Deze nieuwe eindtermen geven duidelijkheid over de (kwaliteits)eisen die gesteld worden aan de opleiding tot wettelijk controleur. De Commissie heeft met het vaststellen van deze eindtermen duidelijk de overeenkomsten tussen AA en RA willen accentueren.

In het verleden bestonden veel grote accountantskantoren, waaronder de huidige “Big Four” (Deloitte, EY, KPMG en PricewaterhouseCoopers), uit een afdeling met administratieve dienstverlening (voor de AA’s), een controle- of audittak (voor de RA’s) en een adviesbureau-afdeling.

Omdat dit tot strijdige belangen kon leiden zijn eind 20e eeuw vrijwel alle adviesfuncties verzelfstandigd. Sindsdien geven de accountantskantoren alleen nog advies vanuit hun eigen deskundigheid, zoals externe verslaggeving of administratieve organisatie.

De Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) aangenomen door de Tweede Kamer

Op 28 juni 2005 heeft de Tweede Kamer de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) aangenomen. De Wta is per 1 oktober 2006 in werking getreden. In de Wta is het toezicht op accountants nader geregeld. Er worden eisen die (persoonlijk aan de titel) accountant worden gesteld, maar ook de organisaties moeten aan bepaalde kwaliteitsnormen voldoen.

Met ingang van 2005 hebben accountantsorganisaties voor hun taak om wettelijke controles te mogen uitvoeren voortaan een vergunning nodig. De vergunning wordt uitgeven door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het toezicht trouwens ook.

NIVRA en de NOvAA onderzoeken samenwerking

In april 2008 kondigden de NIVRA en de NOvAA aan, te onderzoeken op welke terreinen zij de samenwerking konden intensiveren. Dit heeft in november 2008 geresulteerd in het ondertekenen van een intentieverklaring om tot een fusie te komen.

Met ingang van 1 december 2010 is deze fusie effectief geworden en gingen het Koninklijk NIVRA en de NOvAA verder onder de naam Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Sinds 1 januari 2013 is dat de enig overgebleven accountantsorganisatie in Nederland.

Sinds 2015 voert deze het predicaat “Koninklijk” en luidt de volledige naam Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) is vanaf 2015 de bij wet ingestelde organisatie die onder andere belast is met het bevorderen van de goede beroepsuitoefening van haar leden (Registeraccountants en Accountants-Administratieconsulenten).

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt Wta-toezicht

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt vanaf 2022 als enige partij Wta-toezicht op accountantsorganisaties met een vergunning voor het uitvoeren van wettelijke controles.

Hiermee wijzigt de situatie waarin de NBA en de SRA (een netwerkorganisatie welke 375 accountants- en advieskantoren verenigt en met name opgericht als tegenhanger van de NIVRA destijds waar veel grote kantoren het voor het zeggen hadden) op basis van convenanten kwaliteitstoetsingen uitvoerden in het Wta-domein.

Het kabinet besloot dit op aanbeveling van de Commissie Toekomst Accountancysector. Om invulling te geven aan de gewijzigde situatie heeft de AFM nieuwe convenanten gesloten met de NBA en SRA.

Nieuwe afspraken over informatie-uitwisseling

Voorheen werden de kwaliteitstoetsingen bij de accountantsorganisaties (met een reguliere vergunning voor het verrichten van wettelijke controles), uitgevoerd door de NBA en de SRA. De samenwerking met de AFM was hiervoor geregeld in convenanten.

Omdat de situatie per 1 januari 2022 verandert, zijn de afspraken in goed overleg aangepast. Ook de overgangsbepalingen voor de overheveling van het toezicht zijn hierin opgenomen. Dit draagt bij aan het goed laten verlopen van de overgang naar de nieuwe situatie.

Kwaliteitsbevordering staat centraal

De oude convenanten waren primair gericht op het verstrekken van de toetsingsuitkomsten van de NBA en de SRA aan de AFM. Dit vervalt nu, omdat de AFM het toezicht zelfstandig gaat uitvoeren.

Alle partijen zullen zich vanuit hun rol blijven inzetten om de kwaliteit binnen de accountancysector te allen tijde bevorderen.

Daarbij zullen de drie organisaties elkaar ook vanaf 1 januari 2022 van informatie blijven voorzien, met als doel om de kwaliteit binnen het wettelijke controledomein duurzaam te bevorderen.

Meer weten over de geschiedenis en over ons?

Het is om meerdere redenen interessant om contact op te nemen met ons bureau. Niet alleen voor vacatures. Als geen ander kennen wij de arbeidsmarkt voor zakelijke dienstverleners. We hebben ruim 32 jaar ervaring, maar werken ook deskundig en snel. Transparantie en betrouwbaarheid zijn ons ook op het lijf geschreven. De juiste begeleiding in je volgende stap naar een eerste of nieuwe baan zet je daarom met succes dankzij onze expertise en bemiddeling.

Referenties over ons bureau vind je hier: Consultant Peter A. Tijssen

Kom gerust eens praten (mag uiteraard ook per videotool) en ervaar zelf wat wij voor je kunnen doen!
Als sponsor zijn we ook te vinden op AOL