Alles over de fraudedriehoek
Niemand heeft het plan om direct fraude te plegen! Dat doen alleen hele slechte mensen met nog slechtere gedachten. Maar in feite doen de meeste mensen die fraude plegen dat omdat ze het gevoel hebben dat ze geen andere keus hebben. Ze kunnen onder financiële druk staan, of ze kunnen het gevoel hebben dat ze gedwongen worden illegale acties te ondernemen om bedrijfsdoelen te halen.
Wij zien fraude vaak ontstaan door problemen in de privésfeer. Gokken, druggebruik, minnares (of minnaar), een te dure levensstijl en ontelbare andere redenen die er uiteindelijk toe kunnen leiden dat er fraude wordt gepleegd.
Wat de reden ook is, het eindresultaat is altijd hetzelfde: frauduleuze activiteiten die zowel bedrijven als personen ernstige schade kunnen toebrengen. Als je fraude wilt begrijpen, moet je iets weten over de drie factoren die het mogelijk maken: motivatie, gelegenheid en rationalisatie.
Laten we elk van deze factoren eens nader bekijken en zien hoe ze iemand op het pad van het plegen van fraude kunnen brengen.
Wat is de fraude driehoek?
Wat is de fraudedriehoek? De fraudedriehoek is een model dat de drie factoren verklaart die bijdragen tot frauduleus gedrag. Het wordt ook wel de “ijzeren driehoek” of de “fraude diamant” genoemd.
De drie zijden van de driehoek stellen weer: motivatie, gelegenheid en rationalisatie voor. De vierde zijde, die bijna nooit in het model voorkomt, stelt bekwaamheid voor
Bekwaamheid – Capability heeft betrekking op iemands vermogen om fraude te plegen. Het kan gaan om technische vaardigheden, financiële kennis of toegang tot gevoelige informatie.
De fraudedriehoek werd voor het eerst voorgesteld door Dr. Donald Cressey in zijn boek Other People’s Money uit 1953: A Study of Embezzlement. Cressey was een criminoloog die jarenlang mensen bestudeerde die geld of goederen hadden verduisterd van hun werkgevers.
De fraudedriehoek is in de loop der jaren uitgebreid en aangepast en wordt nu gebruikt om allerlei vormen van frauduleus gedrag te verklaren, van boekhoudfraude tot verzekeringsfraude.
Hoe werkt de fraudedriehoek?
De fraude driehoek werkt door een kader te bieden om te begrijpen hoe iemand gemotiveerd kan raken om fraude te plegen. Het is belangrijk om in te zien dat niet iedereen die de gelegenheid heeft om fraude te plegen dat ook daadwerkelijk dan zal gaan doen!
Er zijn drie factoren die aanwezig moeten zijn wil iemand fraude plegen: motivatie, gelegenheid en rationalisatie.
Motivatie
Motivatie is het eerste element van de fraudedriehoek. Dit is wat iemand ertoe drijft fraude te plegen. Er zijn veel verschillende motieven die tot frauduleus gedrag kunnen leiden, maar ze kunnen in het algemeen in twee categorieën verdeeld worden: financiële druk en persoonlijk gewin.
Financiële druk kan uit veel verschillende bronnen komen. Ze kan het het gevolg zijn van oplopende schulden, onverwachte uitgaven, of een behoefte aan extra geld om een bepaalde levensstijl te kunnen handhaven. Als je de tering niet naar de nering kunt zetten, zou fraude plegen een oplossing voor je probleem kunnen zijn. In werkelijkheid worden je problemen natuurlijk alleen maar groter. Denk aan de gevolgen als het uitkomt: echtscheiding, gedwongen opname door excessief druggebruik of gokken, ontslag, huis gedwongen moeten verkopen om schulden terug te betalen, stafblad en ga zo maar door. Om in de Oud-Hollandsche terminilogie te blijven: bezint eer gij begint.
Persoonlijk gewin is een veel voorkomend motief voor fraude. Het kan gaan om hebzucht, een verlangen naar macht of wraak, of gewoon een behoefte aan aandacht. Fraudeurs die om persoonlijk gewin fraude plegen denken in heel veel gevallen dat zij niet gepakt worden. Maar is vaak de groep van fraudeurs die het vaakst worden betrapt, blijkt uit onderzoek.
Gelegenheid
Het tweede element van de fraudedriehoek is gelegenheid. Dit verwijst naar de mogelijkheid om fraude te plegen zonder betrapt te worden.
Er zijn veel verschillende manieren om fraude te plegen, en de gelegenheid om dat te doen verschilt naar gelang het soort fraude dat gepleegd wordt. Iemand die bijvoorbeeld geld van zijn werkgever verduistert zal meer mogelijkheden hebben om dat te doen als hij toegang heeft tot de financiële administratie van het bedrijf. Bij een vermoeden van fraude wil men er zo spoedig mogelijk de oorzaak en omvang van in beeld hebben en de schade beperken. Daarom worden betrokken personen gelijk aansprakelijk gesteld. Ten slotte moeten er aanpassingen in de organisatie worden doorgevoerd om herhaling te voorkomen. Het plegen van een ‘ouderwets’ goede boekhoudfraude hoor je niet zo vaak meer. Veelal is het een solitair werkende boekhouder, of de penningmeester van de voetbalclub die z’n handen niet uit de kas kan houden. Gelegenheid maakt de dief. Dus richt je systemen goed in!
Rationalisatie
Het derde element van de fraudedriehoek is rationalisatie. Dit is de rechtvaardiging die iemand gebruikt om zijn frauduleuze gedrag te rationaliseren.
Er zijn veel verschillende manieren waarop mensen hun gedrag kunnen rationaliseren. Ze kunnen geloven dat ze recht hebben op het geld, dat ze niets verkeerd doen, of dat ze nooit betrapt zullen worden. Met recht hebben op, vinden fraudeurs vaak dat ze harder werken dan anderen en daar onvoldoende voor worden beloond. Recent onderzoekt toont aan dat wanneer er in eindejaar gesprekken de signalen beter waren opgevangen, fraude had kunnen voorkomen!
Wat zijn enkele voorbeelden van fraude?
Fraude kan veel verschillende vormen aannemen, maar er zijn drie hoofdsoorten: verduistering van activa, corruptie en fraude met financiële overzichten.
Verduistering van activa is de meest voorkomende vorm van fraude. Het gaat om diefstal of misbruik van bedrijfsmiddelen voor persoonlijk gewin. Veel voorkomende voorbeelden van verduistering van activa zijn het achteroverdrukken van goederen of geld, afromen van de voorraad en diefstal van cash geld. Corruptie is het misbruiken van macht of positie voor persoonlijk gewin. Hiervoor verlangt de fraudeur geld of goederen in ruil voor informatie bijvoorbeeld. Veel voorkomende voorbeelden van corruptie zijn omkoperij, smeergeld en nepotisme.
Fraude met financiële verklaringen is het opzettelijk onjuist voorstellen van de financiële positie van een bedrijf. Dit kan op veel verschillende manieren, maar veel voorkomende methoden zijn het te hoog opgeven van inkomsten, het te laag opgeven van uitgaven en het opblazen van de waarde. De rode draad kan hiervoor zijn: eigen positie verbeteren, fouten verbergen, belastingschulden op voorhand zien aankomen, een aankomende verkoop gunstiger voorstellen…
Wat zijn enkele rode vlaggen die op fraude kunnen wijzen?
Er zijn veel verschillende rode vlaggen die op fraude kunnen wijzen, maar ze kunnen over het algemeen in drie categorieën verdeeld worden: financiële rode vlaggen, gedragsmatige rode vlaggen, en organisatorische rode vlaggen
Financiële rode vlaggen zijn waarschuwingssignalen dat er iets mis kan zijn met de financiële overzichten van een bedrijf. Tot deze rode vlaggen behoren onverwachte veranderingen in de financiële prestaties, ongewone transacties en discrepanties tussen financiële rapporten.
Gedragsmatige rode vlaggen zijn waarschuwingssignalen dat er iets mis kan zijn met het gedrag van een persoon. Deze rode vlaggen zijn veranderingen in levensstijl, buitensporige druk op het werk. Of problemen met persoonlijke relaties. Signalen zijn soms een te dure auto, maatpak of een net te verre vakantie…
Organisatorische rode vlaggen zijn waarschuwingssignalen dat er iets mis kan zijn met de cultuur of het management van een bedrijf. Deze rode vlaggen zijn o.a. een gebrek aan interne controle, een slechte arbeidsmoraal en een hoog personeelsverloop.
Wat kun je doen om fraude te voorkomen?
Er zijn veel verschillende zaken die je kunt doen om fraude te voorkomen. Drie belangrijke stappen die je kunt nemen zijn:
– interne controles en procedures instellen
– transparantie vergroten en
– werknemers beter trainen en opleiden
A. Interne controles zijn procedures of beleidsmaatregelen die ingesteld worden om fraude te voorkomen of op te sporen. Gemeenschappelijk interne controles omvatten antecedentenonderzoek, financiële audits en scheiding van taken (vier ogen controles)
B. Transparantie is het openbaar maken van informatie die mogelijk tot fraude kan leiden. Dit omvat het bekendmaken van belangenconflicten, het publiceren van financiële overzichten en het doorvoeren van organisatorische veranderingen
C. Werknemers voorlichten over fraude kan helpen voorkomen dat het in de eerste plaats gebeurt. Werknemers moet geleerd worden over de verschillende soorten fraude, de rode vlaggen om op te letten, en de stappen die ze kunnen nemen om het te voorkomen
Wat zijn enkele veel voorkomende gevolgen van fraude?
De gevolgen van fraude kunnen in drie hoofdcategorieën worden onderverdeeld:
1. financiële gevolgen
2. juridische gevolgen en
3. gevolgen voor de reputatie de zgn. reputatieschade
A. Financiële gevolgen zijn de kosten die een bedrijf maakt als gevolg van fraude. Die kosten kunnen bestaan uit terugbetalingen aan slachtoffers onderzoekskosten en juridische kosten. Belangrijker is soms nog als het om grote fraudes gaat dat er delen van het geld niet meer zijn terug te vinden of te vorderen.
B. Juridische gevolgen zijn de straffen die een bedrijf of persoon kan krijgen als ze veroordeeld worden voor fraude. Deze straffen kunnen bestaan uit boetes, gevangenisstraf en verbeurdverklaring van activa of beslaglegging.
C. Reputatiegevolgen zijn de schade aan de reputatie van een bedrijf die het gevolg kan zijn van fraude. Deze gevolgen kunnen bestaan uit het verlies van klanten, leveranciers en investeerders, maar ook uit schade aan het merk van de onderneming.
Wat moet je doen als je fraude vermoedt?
Als je vermoedt dat er fraude is gepleegd, is de eerste stap contact op te nemen met je plaatselijke wetshandhavingsinstantie, mooi woord voor aangifte doen bij de politie 😉
Daarna moet je maatregelen nemen om eventueel bewijs van de fraude te bewaren, zoals financiële gegevens of e-mails. Tenslotte moet je contact opnemen met een ervaren jurist of een bureau zoals bijvoorbeeld Ebben & Partners in Hilversum die je door de juridische procedures kan helpen.